Thập vị Quan Hoàng

Trong hệ thống thần linh Tam – Tứ phủ, Thập vị Quan Hoàng hay còn gọi là Tứ Phủ Thánh Hoàng, Tứ phủ Ông Hoàng là các vị Thánh nam dưới hàng Ngũ vị Tôn ông và Tứ phủ Chầu Bà, trên hàng Tứ phủ Thánh cô và Tứ phủ Thánh cậu.

Các Thánh Hoàng được gọi tên theo thứ tự từ Ông Hoàng Cả tới Ông Hoàng Mười. Các ngài đều là con vua Bát Hải Động Đình, giáng trần đầu thai làm tướng, lập nên nhiều công lao trong lịch sử.

Tứ Phủ Thánh Hoàng hay còn gọi là Thập Vị Quan Hoàng

Ông Hoàng Cả

Hay còn gọi là ông Hoàng Quận, có nhiệm vụ trông coi sổ sách thiên đình. Ông thường rong chơi khắp chốn, khi trên trời thì bằng con Xích Long, khi dưới mặt nước thì bằng Tam đầu Cửu vĩ. Ông phù hộ cho người làm ăn buôn bán hoặc những kẻ học hành.

Ông được thờ ở đền Trung – Suối Mỡ.

Ông Cả rất ít khi ngự đồng, khi ngự về ông thường mặc áo đỏ thêu rồng, đầu đội khăn xếp có thắt lét đỏ. Ông Hoàng Cả ngự về thường chỉ tấu hương, khai quang.

Ông Hoàng Đôi

Là vị quan Hoàng thứ hai. Ông giáng trần, đầu thai làm tướng quân Nguyễn Hoàng, tổ tiên của chúa Nguyễn và vua Nguyễn, mở mang bờ cõi nước Nam.

Nơi ông đóng quân là đất Triệu Tường, Thanh Hóa nên ông cũng được gọi là quan Hoàng Triệu, đền thờ chính của ông, đền Quan Triệu, cũng ở đây. Ngoài ra, ở Chèm, Hà Nội cũng có một ngôi đền Quan Triệu.

Ông cũng ít khi ngự đồng, nếu có ngự về, ông mặc áo như Ông Hoàng Cả (nhưng màu xanh hoặc vàng). Ông về tấu hương, khai quang rồi múa cờ lệnh.

Quan Hoàng Ba (Bơ)

Quan Hoàng Ba có ba đền thờ, một tại Hàn Sơn, Thanh Hóa, một ở Thái Bình (đền Hưng Long), một ở đền Vạn Ngang, Đồ Sơn. Mỗi nơi có một thần tích khác nhau về ông nhưng tựu chung lại trong tâm thức của người dân, ông Hoàng Bơ hầu Mẫu, phụng sự ở Thoải cung. Vậy nên khi ngự đồng, ông mặc đồ trắng.

Quan Hoàng Bảy

Quan Hoàng Bảy trong màu áo lam

Đền thờ chính của ngài là Bảo Hà, được xây dựng vào cuối đời Lê, dưới chân núi Cấm, huyện Bản Yên, tỉnh Lào Cai.

Các tích về ngài không thống nhất nhau. Tích thì cho rằng ngài hi sinh trong lúc đánh giặc Trung Quốc, tích thì cho rằng ngài bị những kẻ nghi kị trong triều đình sát hại. Nhưng tựu chung lại ngài đã giáng trần và đầu thai làm tướng Nguyễn Hoàng Bảy trấn vùng rừng núi biên ải giáp Trung Quốc. Thế cho nên khi ngự đồng, ngài thường mặc áo lam hoặc tím chàm thêu rồng, đầu đội khăn xếp có thắt lét lam, cài chiếc kim lệch màu ngọc thạch. Ông ngự về tấu hương, khai quang rồi cầm đôi hèo, cưỡi ngựa đi chấm đồng. Đến giá Ông Bảy về ngự, nếu ông ném cây hèo vào người nào thì coi như ông đã chấm đồng người đó. Lúc ông giá ngự, thường dâng ông ba tuần trà tàu rồi thuốc lá có tẩm thuốc phiện.

Quan Hoàng Chín

Đây là ông Hoàng rất đặc biệt vì phong cách thơ phú và vẻ nền nã bề ngoài. Ông thường mặc áo đen, chân đi guốc mộc, tay cầm ô như một ông đồ. Tương truyền ông có giáng trần, đầu thai làm người học rộng tài cao, sau trở thành vị quan thanh liêm giúp dân, giúp nước, thống lĩnh cửa Cờn Môn nên cũng có tên là ông Hoàng Chín Cờn Môn.

Quan Hoàng Mười

Hình ảnh ông Hoàng 10 được tái hiện trong show Tứ Phủ của đạo diễn Việt Tú.

Hay còn gọi là ông Mười Nghệ An. Ông vốn là thiên quan giáng trần giúp dân cứu đời. Có rất nhiều dị bản thần tích về ông. Ông được cho là đã hóa thân đầu thai, trở thành các tướng Nguyễn Xí, Lê Khôi, Nguyễn Duy Lặc, Nguyễn Duy Nhân, Uy Minh Vương Lý Nhật Quang.

Đền thờ chính của ông là đền Chợ Củi ở Hà Tĩnh và đền Hưng Nguyên ở Nghệ An.

Khi ngự về đồng Ông Mười thường mặc áo vàng (có thêu rồng kết uốn thành hình chữ Thọ), đầu đội khăn xếp có thắt lét vàng, cài chiếc kim lệch màu vàng kim. Ông ngự về tấu hương rồi khai quang, có khi ông múa cờ xông pha chinh chiến, có khi lại lấy quạt làm quyển thư, đi bách bộ vịnh phú ngâm thơ, có khi ông lại cầm dải lụa vàng như đang cùng người dân lao động kéo lưới trên sông Lam và ông cũng cầm hèo lên ngựa đi chấm đồng.

Các Quan Hoàng Tư, Hoàng Năm, Hoàng Sáu, Hoàng Tám

Các ông hoàng này đều không giáng trần, nhưng cũng có một số ý kiến cho rằng ông Hoàng Tư có hóa thân là tướng Nguyễn Hữu Cầu, ông hoàng Năm chính là tướng công Hoàng Công Chất, và hiện thân của Quan Hoàng Tám là tướng Nùng Chí Cao.

Như vậy trong đạo Mẫu không chỉ có hiện tượng thần hóa các yếu tố tự nhiên mà còn có cả hiện tượng thần hóa con người, thông qua quá trình hóa thân, đầu thai, bất tử hóa họ thông qua các giá đồng. Điều đó vừa thể hiện niềm tôn kính của người dân với những nhân vật lịch sử, vừa thể hiện một ước vọng được tự nhiên che chở và có mối dây liên hệ giữa tự nhiên với con người.

Nguồn: viettheatre.com